Diabetologia & USG Maciej Horodecki

1. Konsultacje diabetologiczne :

Rodzaje cukrzycy

Cukrzyca jest skomplikowanym i różnie uwarunkowanym schorzeniem. Większość chorych kwalifikuje się jednak do 3 głównych typów cukrzycy. Wiedza, na temat typu cukrzycy, na który cierpisz, jest konieczna do ustalenia odpowiedniego planu leczenia i rokowań dla Twojej choroby.

Główne rodzaje cukrzycy

Cukrzyca, w zależności od rodzaju, różni się etiologią.

• Typ 1 – około 10% wszystkich przypadków cukrzycy
• Typ 2 – około 85% wszystkich przypadków cukrzycy
• Cukrzyca ciążowa – szacunkowo występuje w 1 na 10-12 ciąż

Cukrzyca typu 1 jest czasem nazywana cukrzycą insulinozależną.

Cukrzyca typu 2 to dawniej cukrzyca insulinoniezależna

Obecnie odchodzi się od tego nazewnictwa, ponieważ jest ono mylące – osoby cierpiące na cukrzycę typu 2 czasem przyjmują insulinę, istnieją też przypadki cukrzycy typu 2 u dzieci, czy cukrzycy t.1 u dorosłych.

Rzadsze rodzaje cukrzycy

• MODY – genetyczna forma cukrzycy, stanowi 1%-2% wszystkich przypadków cukrzycy, aczkolwiek dane mogą być zaniżone ze względu na trudności w diagnostyce tego typu cukrzycy
• LADA – postać cukrzycy typu 1, która rozwija się u dorosłych

• Cukrzyca typu 1 oraz cukrzyca typu LADA jest schorzeniem autoimmunologicznym, co oznacza, że przyczyną choroby jest uszkodzenie komórek trzustki przez własny system odpornościowy. Przeciwciała niszczą komórki trzustki uznając je za ciało obce - w podobny sposób jak ma to miejsce u osób po przeszczepach. W efekcie organizm pacjenta nie wydziela, lub wydziela bardzo małą ilość insuliny, a w leczeniu jej suplementacja staje się niezbędna. Wpływ na wystąpienie tego schorzenia mają predyspozycje genetyczne, infekcje wirusowe oraz czynniki cywilizacyjne

• Cukrzyca typu 2 jest głównie spowodowana stylem życia i dietą, choć predyspozycje genetyczne również odgrywają istotną rolę. Główne czynniki ryzyka to otyłość i wiążąca się z nią insulinooporność, brak ruchu, niezbilansowana dieta. Jest to zdecydowanie najczęstszy typ cukrzycy i plaga cywilizowanego świata.

• Cukrzyca ciążowa jest spowodowana przez zmiany w gospodarce hormonalnej w trakcie ciąży. Hormony wydzielane przez łożysko powodują insulinooporność oraz zaburzenia metabolizmu glukozy w wątrobie.

• Cukrzyca MODY – cukrzyca monogenowa – przyczyną tego typu cukrzycy jest uszkodzenie pojedynczego genu, który odpowiada za produkcję lub wydzielanie insuliny w organizmie. Dotychczas wyodrębniono 11 różnych genów, które ulegając uszkodzeniu, wywołują różne typu cukrzycy MODY

Inne schorzenia, które mogą wywoływać cukrzycę

Cukrzyca może być również powodowana innymi schorzeniami – mukowiscydozą, ostrym lub przewlekłym zapaleniem trzustki, hemochromatozą. Kilka hormonów ma przeciwstawny do insuliny mechanizm działania i dlatego w przypadku nadmiernego wytwarzania mogą one przyczyniać się do rozwoju cukrzycy. Są to kortyzol (zespoł Cushinga), hormon wzrostu (akromegalia), glukagon (glukagonoma trzustki) oraz adrenalina (guz chromochłonny).

Objawy cukrzycy:

Zwiększenie wydalania moczu (wielomocz, poliuria)

Przeciętny zdrowy człowiek oddaje mocz od 4 do 7 razy dziennie, natomiast w tej chorobie znacznie częściej. Z definicji, z wielomoczem mamy do czynienia, gdy ilość oddanego moczu przekracza 2500 ml na dobę. Glukoza we krwi działa jak lek moczopędny. Gdy ilość cukru we krwi wzrasta, nerki starają się „wydalić” nadmiar cukru z moczem.

Zwiększone pragnienie (polidypsja)

W związku z większa utratą wody, oraz próbą „rozcieńczenia” glukozy we krwi, nasz organizm wysyła nam sygnały by sięgnąć po płyny.

Suchość w ustach

Jest to związane z wyżej omówionym wielomoczem, gdyż z jego powodu możemy się odwodnić, gdy jednocześnie nie pijemy odpowiednio dużo. Oprócz tego, odwodnienie również wpływa na uczucie zmęczenia.

Zmęczenie, senność

Brakuje nam energii i witalności, aż do tego stopnia, że możemy odczuwać ogromną senność każdego dnia.

Zamglone widzenie

Wzrost poziomu cukru we krwi, powoduje zaburzenia gospodarki płynowej w organizmie, a one mogą wpłynąć na kształt soczewki w naszych oczach, a zatem na pogorszenie ostrości widzenia. Tak więc zamglone widzenie, nagłe pogorszenie wzroku, również mogą być objawem cukrzycy.

Upośledzenie gojenia się ran

Jest to związane m.in. z nieprawidłowościami w naczyniach krwionośnych. Gorsze krążenie krwi w skórze utrudnia właściwy proces gojenia. Dochodzi również problem nadkażeń bakteryjnych , które powodują powikłania ropne.

Swędzenie i pieczenie w okolicach narządów rodnych, częste grzybice

Wysoki poziom glukozy w moczu stanowi doskonale środowisko do rozwoju naturalnie występujących grzybów. Dodatkowo takie warunki jak ciepło i wilgoć, generują doskonałe środowisko dla rozwoju drobnoustrojów.

Chudnięcie

Ten objaw występuje głównie w typie 1 choroby. W sytuacji, gdy komórki nie mogą korzystać z glukozy, wzmożony jest rozpad mięśni i tkanki tłuszczowej, aby móc wykorzystać białka oraz kwasy tłuszczowe do produkcji energii.

Zawroty głowy, mdłości i wymioty

Organizm uciekając się do zwiększonego spalania kwasów tłuszczowych, produkuje tym samym dużą ilość ketonów. Duży wzrost ich stężenia powoduje kwasicę ketonową. Podczas tego stanu pojawiają się różne objawy, między innymi nudności czy wymioty.

Leczenie cukrzycy

Podstawowym celem leczenia wszystkich typów cukrzycy jest osiągnięcie poziomu cukru zbliżonego to wartości prawidłowych. Istnieje wiele metod terapeutycznych , ale ich zastosowanie u poszczególnych osób zależy od typu rozpoznanej cukrzycy. W cukrzycy typu 1 jedynym sposobem leczenia jest podawanie insuliny, ponieważ u podłoża tej choroby leży bezwzględny niedobór insuliny. W cukrzycy typu 2 początkowo stosuje się leki obniżające oporność na insulinę, poprawiające jej działanie oraz nasilające wydzielanie insuliny z trzustki, utrudniające wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego, czy też powodujące wydalanie glukozy wraz z moczem. W każdym typie cukrzycy istotną rolę odgrywa odpowiednia dieta oraz wysiłek fizyczny. Bardzo ważne jest również kompleksowe leczenie cukrzycy, gdzie obok leczenia zmniejszającego poziom cukru stosuje się również odpowiednie leczenie nadciśnienia tętniczego, zaburzeń gospodarki lipidowej oraz powikłań towarzyszących cukrzycy.

Kluczowym elementem każdego programu leczenia cukrzycy jest stała edukacja pacjenta i jego rodziny. Za edukację odpowiada lekarz specjalista oraz inni członkowie zespołu terapeutycznego: pielęgniarka edukacyjna lub wykwalifikowany edukator, dietetyk, psycholog. Bardzo istotne jest wsparcie rodziny i przyjaciół , którzy są świadomi trudności, z jakimi spotyka się chory.

2. Echokardiografia (UKG)

Echokardiografia, zwana też potocznie „echo serca” lub UKG to nieinwazyjna i bezbolesna metoda obrazowania tego narządu. Badanie przeprowadza się za pomocą ultrasonografu (USG) z głowicą i oprogramowaniem do badania serca. Badanie nie jest szkodliwe dla pacjenta, więc, o ile zachodzi taka potrzeba, można wykonywać je wielokrotnie. Pacjent proszony jest o położenie się na leżance na plecach lub na boku i odsłonięcie klatki piersiowej.
Lekarz wykonujący badanie nakłada żel na głowicę echokardiografu i przykłada ją do ciała chorego. Obraz serca i wielkich naczyń krwionośnych wyświetla się na ekranie monitora. Poprzez odpowiednie poruszanie głowicą lekarz może obejrzeć serce z każdej strony, jak również zmierzyć jego struktury. Badanie trwa około 20 minut.

Echokardiografia nie wymaga specjalnego przygotowania

3. USG Doppler tętnic szyjnych i kręgowych

USG Doppler tętnic szyjnych i kręgowych jest podstawową metodą oceny najważniejszych naczyń tętniczych szyi. Dzięki zastosowaniu ultradźwięków, obraz badanych struktur uzyskuje się w nieinwazyjny i bezbolesny sposób. Użycie techniki dopplerowskiej umożliwia ponadto uwidocznienie przepływu krwi w naczyniach tętniczych, zwiększając znacznie ilość informacji uzyskanych w badaniu dwuwymiarowym.

Badanie USG w wersji podstawowej pozwala więc ocenić kształt i wielkość narządów, ich budowę wewnętrzną i w pewnym stopniu stosunki anatomiczne. Więcej informacji uzyskać można wykorzystując tzw. zjawisko Dopplera (fala dźwiękowa o określonej częstotliwości odbijając się od poruszającego się obiektu zmienia częstotliwość). Umożliwia ono uwidocznienie przepływu krwi w naczyniach tętniczych i żylnych, najczęściej poprzez wyrażenie go jako obszary o różnych odcieniach koloru niebieskiego (krew oddalająca się od głowicy aparatu) lub czerwonego (krew płynąca w stronę głowicy aparatu). Badanie USG z uwidocznieniem przepływu krwi określamy więc nazwą USG Doppler.

Badanie USG Doppler tętnic szyjnych i kręgowych nie wymaga specjalnego przygotowania.

4. USG Doppler żył kończyn dolnych

USG metodą Dopplera to najczęściej wykonywane badanie w diagnostyce żylaków kończyn dolnych, przez lekarzy określane jest jako złoty standard diagnostyki żylaków nóg. USG dopplerowskie pozwala na ocenę morfologiczną naczyń, przepływu krwi w żyłach, wydolności zastawek, obecności skrzeplin. Jest to badanie rutynowo wykonywane przed każdą operacją żylaków, pozwala wybrać metodę leczenia. W badaniu tym oceniamy układ żył głębokich i powierzchownych:

• drożność naczyń,
• obecność ewentualnych skrzeplin – ich rozległość, charakter,
• obecność przepływu zwrotnego (tzw. refluksu) występującego przy niewydolności zastawek,
• charakter przepływu w naczyniach żylnych

Wskazania do badania USG dopplerowskiego żył kończyn:

• podejrzenie zakrzepicy żył głębokich
• obecność żylaków
• obrzęki kończyn
• ból kończyn
• uczucie drętwienia, zaburzenia czucia w obrębie kończyn

Specjalnie przygotowanie do badania USG żył kończyn dolnych nie jest wymagane.

Badanie USG Doppler żył kończyn dolnych zaleca się wykonywać w pozycji stojącej, jest ono wtedy dokładne i wiarygodne (dobrze wypełnione naczynia żylne). W niektórych przypadkach dopuszcza się wykonanie badania w pozycji leżącej.

5. USG Doppler tętnic kończyn dolnych

USG Doppler aorty, tętnic biodrowych oraz tętnic kończyn dolnych jest podstawową metodą oceny najważniejszych naczyń tętniczych jamy brzusznej i kończyn dolnych. Dzięki zastosowaniu ultradźwięków, obraz badanych struktur uzyskuje się w nieinwazyjny i bezbolesny sposób. Użycie techniki dopplerowskiej umożliwia ponadto uwidocznienie przepływu krwi w naczyniach tętniczych, umożliwiając ocenę stopnia zwężeń i zaburzeń przepływu. Morfologicznie oceniamy szerokość, drożność, obecność zmian miażdżycowych i innych w badanych naczyniach tętniczych.

Przygotowanie do badania USG Doppler tętnic kończyn dolnych jak do badania jamy brzusznej - patrz niżej

6. USG tarczycy

Badanie ultrasonograficzne tarczycy to jedno z podstawowych badań, które pozwala określić zmiany w gruczole tarczowym. Badanie to daje takie informacje jak: wielkość tarczycy, jej położenie, kształt, rozmiar, struktura, obecność guzków. USG tarczycy nie daje jednak odpowiedzi na aktualny stan czynności gruczołu (czy występuje nadczynność czy niedoczynność tarczycy). W badaniu USG nie można również stwierdzić czy ewentualna zmiana ogniskowa jest łagodna czy złośliwa

Wskazania do wykonania ultrasonografii tarczycy:

• ocena gruczołu tarczowego – położenie, wielkość i kształt,
• ocena wymiarów wola,
• wykrycie zmian ogniskowych oraz ocena echostruktury tarczycy,
• kontrola szyjnych węzłów chłonnych,

Przygotowanie do badania USG tarczycy nie jest wymagane.

Jeżeli pacjent dysponuje poprzednimi wynikami USG lub badań hormonów tarczycy, należy je przedstawić lekarzowi.

7. USG jamy brzusznej

Ultrasonografia jest najpopularniejszą techniką obrazowania narządów miąższowych w obrębie jamy brzusznej. Dzięki wykorzystaniu efektu Dopplera możliwa jest również ocena przepływu krwi w naczyniach tętniczych i żylnych. Ultrasonografia jamy brzusznej jest przede wszystkim bezpieczna i nieinwazyjna oraz całkowicie bezbolesna dla pacjenta.

Badanie USG jamy brzusznej jest przeprowadzane za pomocą ultrasonografu, na monitorze którego obserwuje się badane struktury.

Wskazania do wykonania usg jamy brzusznej – podejrzenie patologii:

• wątroby,
• pęcherzyka żółciowego,
• trzustki,
• nerek,
• śledziony,
• naczyń,
• pęcherza moczowego,
• gruczołu krokowego

Przygotowanie do badania usg jamy brzusznej:

6 godzin przed badaniem:

• Nie przyjmuj pokarmów.
• Nie pij żadnych płynów poza niesłodzoną wodą niegazowaną, w szczególności nie pij kawy i mocnej herbaty.
• Nie pal tytoniu.
• Nie żuj gumy.

3-4 godziny przed badaniem:

• Wypij 2 - 3 szklanki wody niegazowanej i nie oddawaj moczu. Ilość wypitego płynu potrzebna do wypełnienia pęcherza jest zależna od czynników indywidualnych. Wypełnij pęcherz w taki sposób, aby był średnio wypełniony, ale nie maksymalnie.